e-aureus.pl

Spis treści

Wstęp 11

1. Obrazy świata i osoby 17

1.1 Cel pracy i przyjęta metoda 18
1.2 Pojęcie osoby w historii filozofii – krótki przegląd
wybranych stanowisk 21
1.3 Tożsamość i jedność – ustalenia terminologiczne 27
1.4 Obrazy osoby, jej tożsamości i jedności 34
1.4.1 Obraz manifestujący się 35
1.4.2 Obraz naukowy 37
1.4.3 Osoba między kartezjanizmem a empiryzmem 43
1.4.4 Obraz potoczny 48
1.5 Podsumowanie 53

2. Potoczne i naukowe rozumienie osoby 57

2.1 Epistemologiczna pierwotność pojęcia osoby – P. Strawson 58
2.1.1 Wobec stanowiska Kartezjańskiego i „jaźni bez właściciela” 61
2.1.2 Jedność mentalno-fizycznych własności osoby 68
2.1.3 Powszechniki gatunkowe i opisujące 71
2.1.4 Podsumowanie tez Strawsona 74
2.2 Osoba i jaźń w filozofii – podstawowe założenia 76
2.2.1 Założenia epistemologiczne 77
2.2.2 Założenia ontologiczne 82
2.2.3 Przykłady rozumienia „jaźni” 86
2.2.4 Redukcyjne i eliminacyjne teorie jaźni 89
2.3 Jaźń w psychologii 93
2.3.1 Kryteria diachronicznej tożsamości jaźni 98
2.3.2 Etapy powstawania jaźni 102
2.4 Zdolności poznawcze osoby 105
2.4.1 Rodzaje propriocepcji 106
2.4.2 Propriocepcja i percepcja części ciała 109
2.4.3 Świadome utrzymywanie pozycji ciała 112
2.4.4 Nerwowe systemy koordynowania ruchów ciała 114
2.5 Podsumowanie 116

3. Podmiotowe Teorie jaźni 120

3.1 Arystotelesa nauka o duszy 122
3.1.1 Dusza 123
3.1.2 Władze zmysłowe i umysłowe 125
3.1.3 Zmysł dotyku 130
3.1.4 Neurobiologia duszy 133
3.2 Metafizyczna jedność osoby 136
3.3 Podsumowanie 139
3.4 Dualizm: podmiot myśli i wyobrażeń 143
3.4.1 Mechanizm ciała i jego neuronalne komponenty 145
3.4.2 Dualistyczna jedność świadomości 149
3.4.3 Podsumowanie 154
3.5 Trzy współczesne nieredukcjonistyczne teorie jaźni 155
3.5.1 Jaźń poznawana przez znajomość – J. E. McTaggart 156
3.5.2 Osoba to dusza – R. Chisholm 161
3.5.3 Ja, które jest mną – G. Madell 164
3.6 Ta sama myśląca istota – J. Locke 167
3.6.1 Świadomość jako wyraz ciągłości i tożsamości osoby 168
3.6.2 Tożsamość człowieka – tożsamość żywych istot 171
3.6.3 „Osoba” jako termin prawniczy 174
3.7. Podsumowanie 176

4. Teoria Wiązki 178

4.1 Dwie płaszczyzny „nauki o człowieku” – D. Hume 178
4.1.1 Appendix D. Hume’a (o tożsamości osoby) 184
4.1.2 Bezpodmiotowa Teoria jaźni 188
4.1.3 Podsumowanie 192
4.2 Argumentacja D. Parfita za Wiązkową Teorią osoby 195
4.2.1 Elimnacyjny argument za Teorią Wiązki 196
4.2.2 Eksperymenty myślowe i ich wartość wyjaśniająca 199
4.2.3 Przyczynowo-psychologiczne kryterium tożsamości osoby:
Relacja R 201
4.2.4 Redukcja osoby i jej tożsamości 205
4.3 Podsumowanie 208

5. Konstruowana jedność Ja – I. Kant 213

5.1 I. Kant o teoriach J. Locke’a i D. Hume’a 214
5.2 Świadomość 216
5.3 Aprioryczny element poznania 220
5.3.1 Tożsamość świadomości – dwa rodzaje syntezy 222
5.3.2 Podmiot świadomości 229
5.3.3 Transcendentalny i empiryczny opis Ja 236
5.4 Jedność jaźni i jej realistyczne wyjaśnienie 239
5.5 Podsumowanie 242
5.5.1 Kant a Podmiotowe Teorie jaźni 244
5.5.2 Kant a Teoria Wiązki 247
5.5.3 Kant a naukowo-realistyczna tożsamość osoby 250
5.5.4 Kanta teoria Ja a współczesna neurologia 253

6. Zaimek „ja” i jego użycie 260

6.1 Granice obiektywności – słowa okazjonalne 261
6.1.1 Wskazująca funkcja „ja” 263
6.1.2 Potocznie i logicznie ujęte rozumienie „ja” 265
6.2 Podmiotowe i obiektywne użycie „ja” – L. Wittgenstein 270
6.3 Traktariańskie użycie „ja” 270
6.3.1 Złożony podmiot myśli i wyobrażeń 271
6.3.2 Podmiot metafizyczny i etyczny 274
6.3.3 Solipsyzm i jego język 279
6.3.4 Dusza świata a kształt ciała 287
6.4 Dociekania filozoficzne 289
6.4.1 Przezwyciężenie solipsyzmu poprzez analizy językowe 289
6.4.2 Podmiotowe użycie „ja” 292
6.4.3 Opisy pierwszo- i trzecioosobowe 296
6.5 „Ja” jako „gramatyczna iluzja” – G.E.M. Anscombe 298
6.6 Podsumowanie 302
7. Filozoficzno-neurologiczne teorie jaźni 305

7.1 Jaźń jako podstawa psychicznych ciągłości – T. Nagel 305
7.1.1 Obiektywna jaźń 308
7.1.2 Dwa użycia zaimka „ja” 312
7.1.3 Tożsamość osoby 315
7.1.4 Jaźń i mózg – dwa aspekty 321
7.2 Jaźń jako narrator – D. Dennett 325
7.2.1 Fikcyjność jaźni 327
7.2.2 Pragmatyczna i biologiczna użyteczność Ja 330
7.2.3 Gilbert, Eve i Sybil 333
7.2.4 Pożegnanie z osobą? 337
7.2.5 Płaszczyzna osobowa i subosobowa 341
7.3 Naturalistyczna teoria Ja – T. Metzinger 345
7.4 Modularna teoria mózgu i jaźni – J. Fodor 351
7.5 Podsumowanie 359

8. Jaźń rozdwojonego mózgu 362

8.1 Empiryczne kryteria definicji filozoficznych 363
8.1.1 Czynności i zespół rozdwojonego mózgu 366
8.1.2 Syndrom Aicardiego (ACC) 369
8.1.3 Hemisferektomia 371
8.2 Ile strumieni świadomości? – R. Sperry 374
8.2.1 Rozdwojony umysł – R. Puccetti 379
8.2.2 Jedność wrażeń wizualnych i słuchowych 381
8.3 Filozoficzne interpretacje zespołu rozdwojonego mózgu 388
8.3.1 Jedność jaźni w rozdwojonym mózgu – D. Dennett 388
8.3.2 Różnorodność jedności – T. Nagel 391
8.4 Jedność jaźni bez jedności jej neurologicznej podstawy – S. Hurley 394
8.4.1 Zewnętrzna komunikacja pomiędzy półkulami 397
8.4.2 Jedność neuroanatomiczna a jedność świadomości 400
8.4.3 Dwa eksperymenty myślowe 403
8.5 Półkule mózgu i ich „interpretatorzy 406
8.6 Podsumowanie 412

9. Fantomowe kończyny i bóle 416

9.1 Cielesna identyfikacja siebie 416
9.2 Dualistyczne i materialistyczne rozumienie fantomów 419
9.3 Odczuwanie fantomowych kończyn i bóle fantomowe 420
9.4. Powstawanie zjawisk fantomowych: dwie teorie 424
9.4.1 R. Melzack: Genetyczna matryca (macierz) neuronalna 424
9.4.2 V. Ramachandran: reorganizacja kory czuciowo-somatycznej 430
9.5 Schemat ciała i obraz ciała 435
9.6 Neuronalna podstawa jaźni – A. Damasio 437
9.6.1 Aspekty jaźni 439
9.6.2 Jaźń autobiograficzna a osoba 443
9.7 Społeczny wymiar fantomów 444
9.8 Wnioski: Filozoficzne i neurologiczne spojrzenie fantomy 448
9.9 Podsumowanie 453

10. Wyniki, wątpliwości, perspektywy 456

10.1 Neurologia wobec jedności i tożsamości osoby 458
10.2 Ograniczenia neuronalnych rekonstrukcji jaźni 461

Literatura 464
Indeksy 479
Summary 483